მილან კუნდერა – “შეუცნობელი”

სამშობლოში ოცწლიანი ემიგრაციის მერე “დიდი დამშვიდობებისთვის” დაბრუნდა. იმისთვის, რომ მიმხვდარიყო აქაურებთან კავშირი გაწყვეტილია და მტიცე “ნახვამდის” არის საჭირო.

მილან კუნდერა, ჩეხი რომანისტი, გემრიელად რომ წერს, თავისებურად. ემიგრაციაზე მით უფრო – გასული საუკუნის 80-იანი წლებიდან საფრანგეთში ცხოვრობს და ნოსტალგიაზე, უკან დაბრუნების მთავარ პრობლემებზე, არც კი ვიცი, ამაზე უკეთესად როგორ შეიძლება დაიწეროს.

ირენა საფრანგეთიდან ჩადის ჩეხეთში, იოზიფი – დანიიდან. იქ დარჩენის სურვილი არც ერთს უჩნდება. ადამიანებს შორის კავშირი გაწყდა. წასვლა დამშვიდობების გარეშე მიუხდათ. ეგონათ, რომ იქ დარჩათ ბვერი რამ. ემიგრაციის მანძილზე დაბრუნებაზე ოცნებობდენ. ქვეყანა განთავისუფლდა და ისინიც ჩავიდნენ და მიხვდნენ, რომ იქ დარჩენა აღარ უნდოდათ.

“მე დამავიწყდა როგორები იყვნენ ისინი და მათ არ აინტერესებდათ, როგორი გავხდი მე.”

ირენამ მეგობრები მოიპატიჟა. მათთვის საგანგებოდ ფრანგული ღვინო შეარჩია. მეგობრებს ლუდი ერჩიათ. იხსენებენ ამბებს, რომელიც ირენას წასვლამდე ხდებოდა, არც ეკითხებიან როგორ ცხოვრობდა აქამდე. არ იმჩნევენ განვლილ ოც წელს.  გენიალური ეპიზოდია, ცხადად აჩვენებს იმ უფსკრულს, რაც წლებმა, ტერიტორიულმა სიშორემ ადამიანებს შორის გააჩინა.

“სულ ისეთი შეგრძნება მაქვს, რომ უნდათ ეს 20 წელი მომკვეთონ”

ემიგრანტები ქვეყნებს შორის გახიდული ხალხი აღმოჩნდა.

ირენას ფრანგი მეგობარიც ჰყავს, სილვია, რომელსაც ირენა მას შემდეგ აღარ აინტერესებს, რაც ჩეხეთში ჩავიდა და ემიგრანტის სტატუსი დაკარგა.

“როცა ადამიანები  ხშირად ხედავენ , ფიქრობენ, რომ ერთმანეთს უკვე კარგად იცნობენ. ისინი ერთმანეთს აღარაფერს ეკითხებიან და ამის გამო არც ღელავენ”

და აქვე

“ვისაც უგულოდ ემშვიდობებიან დაბრუნებისას ბევრს არაფერს უნდა ელოდეს.”

იოზეფი ძირითადად ნივთებისთვის დაბრუნდა. მისი მეხსიერებიდან ადამიანების დიდი ნაწილი წაიშალა. ბავშვობის დღიურიც ვერ უწყობს ხელს და ადრეული ამბები მხოლოდ ფრაგმენტ-ფრაგმენტ ახსენდება. ირენა არ ახსოვს. ირენა წლების შემდეგაც სცნობს.

ნივთებისთვის ჩასული ცოტა ხანს იეჭვიანებს – ნივთები მისივე თხოვნით ძმას აქვს. მერე გადაიფიქრებს, საყვარელი სურათის წაღებაც დაეზარება და ჩეხეთს ყველაფრის გარეშე ტოვებს.

არსი მთლიანი რომანის, მხოლოდ ერთ ფრაზაში:

რეალობა, რომელიც არსებობდა მაშინ, როცა არსებობდა, აღარ არსებობს და მისი აღდგენა შეუძლებელია

როდესაც ადამიანები ერთმანეთის ცხოვრებიდან გადიან, დაბრუნება შეუძლებელია. ამ დროს მნიშვნელობა არ აქვს ასი კილომეტრი გაშორებს თუ მილიონი.

მილან კუნდერა

უცხოეთში მცხოვრებ მეგობრებთან ურთიერთობაზე გაფიქრებს (ერთი მაინც ჰყავს ყველას). რა მნიშვნელობა აქვს, რა მიზეზით ცხოვრობენ ისინი საზღვარგარეთ. წიგნის კითხვის განმავლობაში სულ გერმანიაში მყოფი ჩემი მეგობარი მახსენდებოდა, ასე მეგონა კუნდერა მასზე წერდა. მერე რა, რომ ემიგრანტი სულაც არაა. ზუსტად ვიცი, რომ მასაც ირენას ამბავი დაემართება. ამიტომაც ვეუბნები, სულ ცოტა ხნით ჩამოდი-მეთქი 🙂

ადამიანურ ურთიერთობებთან ერთად კუნდერა ისე მსუბუქად აჩვენებს ჩეხეთში 90-იან წლებში მომხდარ ამბებს. მხოლოდ ორი კაცის სასაფლაოს ეპიზოდი რად ღირს. სკაცელის, შონბერგის ისტორიები. ამ უკანასკნელის ფრაზა, ერთი შეხედვით ემიგრაციასთან არაფერ კავშირში:

“რადიო ისე გვაძღობს მუსიკით, არც გვეკითხებიან, გვინდა თუ არა მისი მოსმენა. საბოლოო ჯამში მუსიკა ხმაურად გადაიქცა”

მთლიან წიგნს ლაიტმოტივად ოდისევსის ამბავი გასდევს. პატარა ერებზე კი კუნდერა ამბობს “მათი პატრიოტიზმი ქვეყნის მიმართ უზომო თანაგრძნობაა”.

“პატარა ერებს ყოველთვის ბევრი დიდი პოეტი ჰყავთ “

ყველაზე სევდიანი ალბათ ბოლო ამბავია, წიგნი ისე მთავრდება იოზეფი ირენას ვერ იხსენებს და არც აღელვებს ეს ამბავი. ირენას ვერც იმ ადამიანმა გაუგო, ვისაც  ერთი შეხედვით მისი კარგად უნდა ესმოდეს.

უცხეოთში მცხოვრებ ჩემს მეგობრებზე ვფიქრობ. ნეტა რამდენ მათგანთან შემრჩა ადამიანური კავშირი? ფორმალური ურთიერთობები არ მომწონს.