დანიელ პენაკი – “რომანივით საკითხავი”

კითხვა მგზავრობისას, სამსახური, შეხვედრები, ბევრი საქმე, საღამოს მხოლოდ ერთი საათი კითხვისთვის, გემრიელი ერთი საათი. დღე რომ ფიქრობ იმ ერთ საათზე. მერე ისევ საქმეა ძილამდე. შაბათ-კვირა გიხარია ისევ კითხვისთვის, შენთვის რომ მოკალათდები, ყავას მოიდგამ გვერდით, გადიხარ დედამიწიდან და ჯანდაბაში უშვებ დროს. საოცარი პროცესია და ვერ ვიტან, ვინც ამ დროს შემომეჭრება.

პენაკი ჩემია.

თანამედროვე ფრანგი  მწერლები მაოცებენ ამ ბოლო დროს.

პენაკმა კითხვისგან საოცარი სიამოვნება მიმაღებიანა, შემაშფოთა, ამაღელვა, გამაცინა, დამარწმუნა, კითხვა უფრო შემაყვარა. ემოციები, ემოციები კითხვის დროს. რა იშვიათად მაქვს ხოლმე ამ ბოლო დროს.

კითხვისას თვალები გიფართოვდება, “ჭამ” წიგნს, განცდები სახეზე გაწერია, დასრულების შემდეგაც შენთან რომ რჩება. ყველაზე მძაფრად ეს შეგრძნება 12-13 წლის ასაკშია. მანამდე რომელიღაც წიგნი ყველაზე მაგარი გეგონა, ახალს კითხულობ, იმაზე უკეთეს და კითხვა გითრევს.

“რომანივით საკითხავი” ესეა, მხატვრულ ნაწარმოებზე დინამიური, ემოციური, პრაქტიკული, კითხვისადმი საოცარი სიყვარულით სავსე. უცებ ჩასაკითხი, გასააზრებელი. მკითხველი თუ ხარ გიხარია და ამაყობ, პენაკი შენს მაგალითებს რომ იხმობს (იმდენი საერთო გაქვს). არამკითხველი თუ ხარ, მაინც შენია. რადგან ეს წიგნი ჩაამთავრე, სხვა წიგნს დაუწყებ ძებნას.

როცა ამბობენ, კითხვის დრო არ მაქვსო, ეს ნიშნავს, რომ კითხვის სურვილი არ აქვთ. იმიტომ, რომ თუ დავუკვირდებით, კითხვის დრო არავის აქვს. ყოველდღიური ცხოვრება კითხვას არ გულისხმობს.

კითხვის დრო მოპარული დროა, ცხოვრებისეულ ვალდებულებებს ვპარავთ. კითხვა, ისევე როგორც სიყვარული, დროის შეგრძნებას აკარგვინებს ადამიანს.

ნერვებს მიშლის როდესაც უფროსი თაობა უწიგნურებს გვეძახის. არასდროს გაუაზრებიათ, რომ ამ საკითხთან მიმართებაში უბრალოდ მეთოდოლოგია არ უვარგათ. მთავარი არსი  “კითხვისგან მიღებული სიამოვნება”, როგორც წესი, არ ახსენდებათ. ისე წერს პენაკი, ქართველი მეგონა, კითხვასთან დაკავშირებით იმდენად აქაური (როგორც ჩანს გლობალური) პრობლემები აქვს ნაჩვენები. ეს ალბათ ზუსტად მორგებული თარგმანის დამსახურებაცაა. ვფიქრობ (ორიგინალი არ წამიკითხავს), სრულად გამოყვა ის ემოცია, რისი გადმოცემაც სურდა.

ჩვენ საკუთარ შვილებთან ქვეცნობიერად უფრო ახლოს ვართ, ვიდრე ჩვენი მშობლები იყვნენ ჩვენთან, მაგრამ მშობლებთან უფრო ახლოს დავრჩით.

და კიდევ:

ტელევიზორის ყურება ჯილდოს რანგში ავიყვანეთ, წიგნის კითხვას კი ხარკის გადახდის მნიშვნელობა მივანიჭეთ. 

ტელევიზორის გამორთვით მუდმივად ემუქრებიან ბავშვს, წიგნს არ წაგიკითხავ/დაგიმალავო, იშვიათად მესმის. ჩემი აზრით, (პენაკი მეთანხმება) კითხვის კულტურის ჩამოყალიბებაში ოჯახი დიდ როლს თამაშობს. არ მახსოვს როდის გავხდი მკითხველი, თუმცა ფრაგმენტებად მაქვს ჩარჩენილი დედას აღფრთოვანება კითხვის შემდეგ  და წესი – კითხვის დროს ხელის შეშლა აკრძალულია (მენატრება). ლამფისა და ფეჩის (ღუმელი არ ჯდება) ალზე წაკითხული წიგნები.

ყოველდღიურ ცხოვრებაში წიგნი გულისგამაწვრილებელი წვიმისაგან თავშესაფარია, ჩუმი აღფრთოვანებაა მეტროს მონოტონურ ჩაქჩაქში, სამუშაო მაგიდის უჯრაში დამალული რომანია.

დანიელ პენაკი

პენაკი თავისუფლებას განიჭებს – იკითხე სადაც გინდა, როგორც გინდა, საიდანაც გინდა, შეწყვიტე თუ გინდა. მკითხველის ათი უფლება ჩამოწერა და სრული სივრცე მისცა სიამოვნების მაქსიმალურად მისაღებად. მთავარია კითხვა გინდოდეს.

და ბოლოს, მკითხველის პრივილეგია:

საქმე ის კი არ არის, მაქვს თუ არა კითხვის დრო, (ამ დროს სხვათა შორის ვერავინ მომცემს), არამედ ის, მივანიჭო თუ არა ჩემს თავს ბედნიერება, ვიყო მკითხველი.

მეათე უფლებასაც აძლევს მკითხველს “არ ვილაპარაკოთ წაკითხულზე”. როგორც წესი, ამ უფლებას მხოლოდ მაშინ ვიყენებ, თუ წიგნმა არანაირი ემოცია არ დამიტოვა . სხვა შემთხვევაში, მუდმივად ვეძებ ადამიანს, ვისთან ერთადაც განვიხილავ წაკითხულს.